Houden en verzorgen van regenboogvissen

Het houden en verzorgen van regenboogvissen in gevangenschap is, voor zover het de algemene principes van het aquarium houden betreft, relatief eenvoudig. Het is een van de makkelijkst te houden vissen. Toch stellen regenboogvissen een aantal fundamentele eisen om te overleven, zich voort te planten en om de populatie over de langere termijn te handhaven. Regenboogvissen zijn levende wezens en vereisen een geschikte leefomgeving, goede voeding en een stressvrij bestaan om te groeien en gezond te blijven. Een aantal sterkere soorten kan overleven zonder bijzondere inspanning van uw kant. Echter, als u wilt slagen in het houden van regenboogvissen, dan moet inspanning geleverd worden om de fundamentele beginselen van het onderhouden van aquaria aan te leren en er zorg voor te dragen.

Praktische ervaring kan alleen worden verkregen door over langere tijd bezig te zijn met de aquariumhobby. Het is de combinatie van het leren van de principes en de ervaring van het aquariumhouden die u tot een succesvol aquariaan kan maken. Het werkelijke leren dat nodig is, is relatief eenvoudig en de beloningen zo veel groter. Aquariumhouden is een prachtige hobby en een geweldige manier om de vrije tijd door te brengen. Echter, er zijn nogal wat aquarianen die de bewoners van een ongezond aquarium hebben zien sterven, omdat zij hadden verzuimd om de basis te leren. Als u geen tijd hebt om de basis te leren, dan stel ik voor het idee van het houden regenboogvissen serieus te heroverwegen.

Keuze van het aquarium

Een succesvolle opzet kan variëren van een standaard 55-liter aquarium met een bescheiden binnenfilter, tot een groot 650-liter aquarium met uitgebreide filtratie, CO2-injectie en computergestuurde verlichtingssystemen. Sommige hobbyïsten geloven dat hoe duurder het systeem is, hoe groter hun succes zal zijn. Alle aquaria, hoe simpel of hoe gespecialiseerd ze ook zijn, delen echter dezelfde principes voor het succesvol houden van regenboogvissen.

Bij de keuze van een aquarium wordt gewoonlijk een aquarium aanbevolen met de grootste maat die men zich kan veroorloven. Toch kan elk aquarium met succes worden gehandhaafd, hoewel aquaria kleiner dan 55 liter niet het overwegen waard zijn. Het lastige met kleine aquaria is dat problemen zo snel toe kunnen slaan, dat de hobbyïst niet in staat is om het probleem op tijd te ontdekken en op te lossen om de bewoners te redden. Het kleine 55-liter aquarium is het meest populaire formaat onder beginnende hobbyïsten vanwege de relatieve lage prijs. De problemen beginnen wanneer men ervan uitgaat dat met dit formaat aquarium meer kan dan realistisch mogelijk is.

Regenboogvissen zwemmen in de middelste en bovenste waterlagen en vereisen voldoende zwemruimte. Het moge dus duidelijk zijn, dat de vorm van het aquarium waarin regenboogvissen worden gehouden, van groot belang is. In een klein aquarium zullen ze zich gestresst voelen, wat resulteert in ziekte en problemen. De oppervlakte van een aquarium is belangrijker dan diepte. De diepte van het aquarium is niet belangrijk, behalve dan dat het nooit zo diep of juist ondiep mag zijn, dat waterplanten niet goed groeien. De diepte van een aquarium voor regenboogvissen mag liggen tussen de 30 en 60 cm, in verhouding tot de oppervlakte. De aquariumbreedte moet ten minste 45 cm bedragen, met name voor de grotere soorten.

Water

De belangrijkste factor bij het houden van regenboogvissen in gevangenschap is de waterkwaliteit. Deze is net zo belangrijk voor regenboogvissen als de luchtkwaliteit voor u en mij. Ieder deeltje materie van afvalstoffen in het aquarium is van invloed op de gezondheid van uw regenboogvissen en bepaalt niet alleen hoe goed ze zullen leven en groeien, maar ook of ze zullen overleven. In gevangenschap zijn sommige factoren m.b.t. de waterkwaliteit heel belangrijk, zoals de niveaus van stikstofhoudende afvalstoffen, opgeloste zuurstof, pH en temperatuur. Andere, zoals alkaliteit, hardheid en helderheid hebben wel enige invloed, maar zijn meestal niet heel belangrijk.

Elke factor van de waterkwaliteit heeft een wisselwerking met andere parameters en invloeden, soms op complexe manieren. Wat schadelijk kan zijn en sterfte veroorzaakt in de ene situatie kan onschadelijk zijn in een andere. Het regelmatig testen van uw aquarium- en leidingwater is belangrijk en het helpt problemen op te sporen vóór uw vissen er nadelig door worden beïnvloed. Daarom is kennis van de procedures van watertesten en het interpreteren van de resultaten van belang voor het succesvol houden van regenboogvissen in gevangenschap.

De eerste overweging is de beschikbaarheid van water van een goede kwaliteit om het aquarium te vullen. De meest gebruikte bron is kraanwater. Regenwater uit een watertank kan ook worden gebruikt. Regenwater is echter niet altijd zuiver, omdat het gassen en een reeks andere deeltjes uit de atmosfeer kan bevatten, waaronder kooldioxide, zuurstof, stikstofoxiden, zwaveldioxide, stof, pollen, bacteriën en tal van andere verbindingen. Dit varieert met de ligging en de nabijheid van o.a. zee, industrie en steden. Het gebruik van regenwater in het aquarium kan een aantal voordelen hebben. Het is een veel natuurlijkere bron van water voor uw regenboogvissen. Men moet echter niet uitsluitend regenwater gebruiken. Het bevat namelijk geen enkele van de essentiële sporenelementen die vissen nodig hebben. Bovendien mist het de buffercapaciteit om de pH te stabiliseren. Het kan echter wel gemengd worden met een bepaald percentage kraanwater. Het is mogelijk om verschillende watercondities op deze manier te beïnvloeden, zoals het verlagen van de hardheid van het water of de pH-waarde van uw normale kraanwater. Oppervlaktewater uit een natuurlijke beek of vijver is niet aan te bevelen, omdat het verontreinigingen, ziekten, plagen of parasieten kan bevatten.

De meeste aquarianen zullen hun aquarium vullen met kraanwater. Toch heeft dit water meestal veel veranderingen ondergaan. Als deze veranderingen binnen de parameters vallen waar de vis zich aan kan aanpassen, is het water wel geschikt. Wanneer het kraanwater geschikt is voor menselijke consumptie, kan er vanuit gegaan worden dat deze ook voor het aquarium gebruikt kan worden.

Water voor menselijke consumptie wordt meestal behandeld met chloorverbindingen om bacteriën te doden en het water zo geschikt te maken om te drinken. Indien u dit water gebruikt om vis te houden, dan moeten deze verbindingen worden verwijderd of geneutraliseerd met chemicaliën ontworpen voor dat doel. Een week van continue beluchting zal het chloor uit het water verwijderen. In veel gemeentelijke watervoorzieningen is men overgeschakeld op het gebruik van chloramine in plaats van chloor. Chloramine is een verbinding gevormd door het mengen van ammoniak en chloor in het water. Chloramine is zeer stabiel en kan niet gemakkelijk worden verdreven, zelfs niet door zware beluchting. Chloramine is zeer giftig en een hoog niveau kan alle regenboogvissen binnen 24 uur doen sterven. De werkelijke toxiciteit zal afhangen van de individuele vis, temperatuur van het water en opgeloste organische stoffen in het aquariumwater. De meeste regenboogvissen zullen ernstige tekenen van stress vertonen of sterven op een niveau boven 0,01 mg/L. Sommige soorten zijn bijzonder gevoelig en sterven zelfs al met de kleinste hoeveelheid in hun water. In Nederland zijn er trouwens op dit gebied geen problemen te verwachten.

Het is de moeite waard om hier op te merken dat de watervoorziening vaak verandert van karakter en regelmatig moet worden getest op verontreinigingen, veranderingen in de pH waarden, enz.

Veel hobbyïsten rommelen met diverse chemische stoffen of verbindingen om “natuurlijk” water te produceren, maar die stoffen veroorzaakt vaak meer problemen dan dat ze oplossen. Het namaken van het natuurlijke water met de waarden waarin regenboogvissen in het wild worden aangetroffen lijkt ideaal. Toch is het creëren van “natuurlijk” water in het aquarium bijna onmogelijk.

Het leefgebied (habitat)

Om een meer natuurlijke aquariumomgeving te scheppen, is het van essentieel belang om een fundamenteel begrip van de biologie en ecologie van de regenboogsoort in kwestie te hebben en vooral van de omgeving die de soort bewoont. De meeste regenboogvissen leven in het tropische en sub-tropische klimaat van Australië en Nieuw-Guinea. Zij bezetten vrijwel elk type zoetwater-ecosysteem: van het langzaam stromende, zuur, tannine-gekleurd water in de moerassen van de kustregio, tot het snelstromende, heldere water van regenwoudbeekjes; lagunes, billabongs (kleine meren die ook in tijden van droogte water bevatten) en de drinkplaatsen van het dorre woestijnland.

Een kenmerk van elke ongerepte omgeving is de enorme verscheidenheid van leefgebieden (habitats). Weinig soorten regenboogvissen gedijen in kale, dorre habitats. Hun leefgebied wordt gevormd door rotsen, stammen, afgevallen takken, water en oevervegetatie. De meeste regenboogvissen zijn zeer sociaal en vormen scholen. Het gedrag tussen de seksen lijkt ook te variëren; vrouwtjes vormen kleine, sociale groepen die bij elkaar blijven, terwijl mannen op zoek gaan naar paringskansen. Mannetjes kunnen ook zeer territoriaal zijn en zullen zich op hun mooist tonen tijdens wedstrijden met concurrenten over de verwerving en de verdediging van paaiplaatsen (verzonken stammen, stenen, vegetatie, etc.) dichtbij de waterkant. Vrouwen verplaatsen zich tussen de gebieden waarbij ze onderweg de mannen inspecteren. Mannen spelen een actieve rol in het hof maken van de vrouwtjes en zullen vaak langs zwemmen om zich te laten zien aan passerende vrouwen. In het wild hebben ze de neiging om te paaien tussen de stammen en wortels van de aquatische vegetatie, met name daar waar het substraat tot aan de oever gaat.

De meeste aquaria missen deze structuur. Het is meestal een eentonige behuizing zonder mogelijkheid voor de bewoners om hun natuurlijke gedrag te tonen. Ze zijn dan ook niet te vergelijken met de natuurlijke omgeving van de vissen en dichtheden kunnen tot 100 keer hoger liggen dan die in de natuur. Eenvoudige maatregelen zoals het verhogen van de doorstroming, donkere achtergronden, natuurlijk afzetsubstraat, ondergedompelde structuren (zoals drijfhout) en drijvende vegetatie kunnen zorgen voor verbetering van het nabootsen van de natuurlijke omgeving in het aquarium. Dit leidt ook tot minder agressie, een betere gezondheid en een betere groei. Bij regenboogvissen die naast hun leven in het aquarium ook tijd doorbrengen in vijvers verbetert de groei, kleur en de overlevingskansen aanzienlijk. In de vijver zijn de vissen niet alleen blootgesteld aan de natuurlijke schommeling van temperatuur en licht, maar hebben zij ook toegang tot een reeks van in de natuur voorkomend, levend voedsel.

Ervaring de beste leermeester

Tot slot wil ik zeggen dat in alle details van de zorg en het houden van regenboogvissen in gevangenschap, er geen leraar zo goed is als ervaring. Binnen een website als deze kan ik alleen maar enkele algemene richtlijnen geven, die ik heb geleerd van mijn eigen ervaringen. De dagelijkse zorg en aandacht, waarvan het succes grotendeels afhankelijk is, kan ik niet dicteren. Elke hobbyïst zal de omstandigheden van zijn situatie door eigen ervaring en oefening moeten leren. Degenen die met het houden van een aquarium achteloos of onverschillig te werk gaat, zal het snel gaan vervelen, en zal hij er mee stoppen.

Hopelijk heb ik voldoende informatie verstrekt voor het succesvol uitvoeren van de zorg en het houden van regenboogvissen.