Regenboogvissen en wetenschappelijke namen

Als een vishouder een nieuwe vis ziet, is de eerste en meest gestelde vraag "Wat is de naam van die vis?". Het zit in de natuur van de meeste aquarianen om elke vis die hij/zij heeft of bestudeert te classificeren en te benoemen. Bovendien hebben biologen de juiste naam van een vis nodig wanneer ze werk dat al door anderen werd uitgevoerd willen raadplegen. En ook biedt het gebruik van de wetenschappelijke naam door alle nationaliteiten een universele herkenning.

Gewone namen zijn onbetrouwbaar; ze zijn niet consequent en worden nogal losjes toegepast. De wetenschappelijke naam hoeft niet de hele tijd te worden gebruikt, aangezien korte gewone namen prima voldoen voor gewone dieren en planten. Maar, om een organisme onmiskenbaar te identificeren, is de wetenschappelijke naam noodzakelijk. Hiervoor werd een complex wetenschappelijk identificatiesysteem ontwikkeld in een poging de uitzonderlijke complexiteit van de natuur te evenaren. Door het gebruik van de wetenschappelijke naam van een vis kun je er zeker van zijn dat iedereen het over dezelfde soort heeft. Dat is ook waarom het veranderen van die naam door taxonomen zo veel aquarianen irriteert.

Het huidige systeem dankt zijn ontstaan aan de vader van de moderne classificatie of taxonomie; een Zweed genaamd Carl von Linné (1707-1778). Taxonomie is de wetenschap van het indelen, taxon = groep. Hij is beter bekend onder zijn aangenomen Latijnse naam: Carolus Linnaeus. Linnaeus introduceerde de hiërarchie van het breedste tot het meest specifieke die met wat aanvullingen bestaat uit:

- rijk (kingdom)

- phyllum of stam (division)

- klasse (class)

- orde (order)

- familie (family)

- geslacht (genus)

- soort (species)

De totale hiërarchie is meer uitgebreid, zie verderop.

Linnaeus ontwikkelde een benoemingssysteem voor soorten dat vandaag de dag nog steeds gebruikt wordt. De complete naam van een soort bestaat uit het geslacht (genus), de generieke naam, en de specifieke (species) soortnaam. Het geslacht wordt eerst genoemd en begint met een hoofdletter, gevolgd door de soort, die begint met een kleine letter. Zowel het geslacht als de soort worden vaak cursief geschreven. Het is de gewoonte om de naam van de auteur van de soort en de datum van publicatie toe te voegen, bijvoorbeeld Melanotaenia angfa, Allen, 1990.

Haakjes om de naam van de auteur, bijvoorbeeld Melanotaenia nigrans (Richardson, 1843) geeft aan dat, hoewel de oorspronkelijke beschrijving is geaccepteerd, de geslachtsnaam niet langer geldig is en is veranderd sinds de soort voor het eerst werd beschreven.

Soms zie je de geslachtsnaam van een organisme met sp. of spp. erachter, bijvoorbeeld:

- Melanotaenia sp. betekent: een soort van het geslacht Melanotaenia;

- Melanotaenia spp. betekent: soorten van het geslacht Melanotaenia (oftewel: meer dan één).

Deze aanduiding wordt echter alleen toegepast wanneer het organisme (of organismen) niet verder dan tot op het geslachtsniveau geïdentificeerd kan (kunnen) worden.

De woorden waarop wetenschappelijke namen worden gebaseerd zijn hoofdzakelijk Latijn en Oud-Grieks (beide geen gesproken talen en daardoor niet onderhevig aan voortdurende veranderingen) en de regels voor Latijnse grammatica zijn van toepassing. Wetenschappelijke namen zijn vaak gebaseerd op de verschijningsvorm van de soort of bevatten de namen van mensen of plaatsen die in verband staan met de ontdekking. Een wetenschappelijke naam is niet geaccepteerd, totdat hij in gedrukte vorm wordt gepubliceerd met een volledige beschrijving van de soort.

De enige taxonomische eenheid taxon (meervoud taxa) die daadwerkelijk bestaat in de natuur is de soort. De soort is de laagste taxonomische categorie en is inderdaad de enig werkelijke biologische "ene", dat wil zeggen, de soort wordt erkend als het levende ding waarop natuurlijke selectie van toepassing is. Soorten die erg gelijkwaardig zijn, worden geplaatst in hetzelfde geslacht. Gelijkende geslachten worden dan geplaatst in dezelfde familie en families worden gegroepeerd in orden en klassen. Boven deze classificatie zijn subphylum/onderstam en phylum/stam (meervoud phyla) voor dieren en divisie voor planten.

Er is veel dispuut en discussie onder biologen met betrekking tot wat daadwerkelijk een soort is. De klassieke definitie van een "soort" is: verwante organismen die gezamenlijke karakteristieken delen en in staat zijn tot onderling kruisen, waaruit vruchtbaar nageslacht ontstaat. Idealiter bestuderen biologen de genetica van individuen, voeren kruisingsexperimenten uit en zoeken in de natuur voor bewijzen van voortplanting tussen twee populaties, voordat besloten wordt dat een populatie een soort vertegenwoordigt. Echter, deze manier kent nogal wat praktische problemen en wordt maar af en toe toegepast.

Velen overwegen de verschijningsvorm als basis voor het onderscheiden van soorten. "Deze vis ziet er exact zo uit (of bijna exact zo uit) als die, dus zullen ze waarschijnlijk wel tot dezelfde soort behoren." Dit is een nogal simplistische kijk op het soorten-concept, dat in de praktijk veel complexer is omdat een soort verschillende populaties, of variëteiten binnen een soort kan omvatten.

Het systeem van soortenclassificering mag er dan erg wetenschappelijk uitzien, maar in feite wordt er erg veel menselijk oordeel in betrokken en is er dispuut en onzekerheid over. Het is een systeem dat constant in beweging is, terwijl er nieuwe kennis wordt blootgelegd. Misschien de meest recente en belangrijkste betekenis van het onderscheiden van soorten is door de toename van onze kennis op het gebied der genetica. Het is nu mogelijk om de genen van verschillende soorten te ontrafelen en vergelijken. Echter, wanneer nieuwe kennis wordt ontwikkeld, zullen er altijd bijstellingen zijn in het classificatiesysteem en geschillen zullen blijven voorkomen.

Voorbeeld van taxonomie van een regenboogvis:

Stam – Chordata

Klasse – Osteichthyes

Orde – Atheriniformes

Familie – Melanotaeniidae

Geslacht – Melanotaenia

Soort – trifasciata